Contos mínimos (1)

VOLVEMOS ESTAR AQUÍ

A última anotación deste blog foi o pasado 12 de abril. Máis de tres meses sen escribir unhas liñas novas! As persoas que seguen esta actividade miña xa saben que, en realidade, non houbo tal paro. Tan só ocorreu que lle debía atender ao Blog Gagarin, que corría máis présa, (xa  está rematado, e non era sen tempo) e as trinta entradas que ten déronme máis traballo do que pensaba.

Neste mes de agosto, parece unha norma xeneralizada que se relaxen as actividades deste tipo. Non sempre, ben o sei: hai quen aproveita o tempo para poñer abondosas entradas e hai quen pecha por vacacións. Eu vou quedar nunha posición intermedia: en agosto, irei publicando aquí unha serie de contos mínimos que dormen no meu disco duro desde hai case unha década (eran parte dun proxecto que se chamaba «99 + 1″, que non sei se rematarei algún día).  Velaquí o primeiro:

SOBRE A ORIXE DAS GALAXIAS

Os cosmólogos sosteñen que primeiro foi o Big Bang, e que despois o universo comezou a expandirse a velocidades vertixinosas. Ao tempo, aparecían as primeiras partículas elementais que non tardarían en iniciar as múltiples combinacións que darían lugar á materia que coñecemos. E afirman tamén que as galaxias que se afastan unhas doutras a través dun espazo cósmico sorprendentemente plano, non son máis que os grumos procedentes da gran explosión primixenia.

Niso pensaba eu mentres o leite saía a burbullóns fóra do cazo e se dividía logo en enormes pingas redondeadas que esvaraban veloces pola superficie da cociña de ferro. Pero miña nai entrou berrando: «Que se che vai o leite, pasmón!», e deume unha labazada por non quitar a tempo o cazo do lume. Sempre, meditei con tristeza, atopou atrancos insalvables a investigación científica neste país.

 

53 anos da viaxe de Iuri Gagarin

12 de abril de 2014: cincuenta e tres anos dun día memorable

Dentro de dúas ou tres semanas aparecerá publicada a novela que me tivo ocupado desde hai máis dun ano: A viaxe de Gagarin (Xerais, 2014). Dentro do intenso, e apaixonante, proceso de documentación ao que me obrigou este libro, unha parte importante estivo centrada na figura do cosmonauta Iuri Gagarin e na súa histórica viaxe, que inauguraba a era espacial. Tanto, que Gagarin (que non é un personaxe do libro, aínda que figura como pano de fondo ao longo de toda a historia) acabou sendo unha persoa moi próxima durante varios meses. E tamén as súas palabras ao contemplar a Terra desde o espazo: Habitantes do mundo: salvagardemos esta beleza, non a destruamos. Unha mensaxe que segue tendo unha total vixencia.

Hoxe, cando escribo estas liñas, é o 12 de abril de 2014. Celebramos o cincuenta e tres aniversario do primeiro voo espacial tripulado. Esta pasada noite foi A Noite de Iuri, que científicos e afeccionados á astronáutica celebran cada once de abril desde hai xa varios anos. E o meu xeito de unirme á celebración é dedicarlle unha entrada no blog, aínda sabendo que salto de novo as normas que me autoimpuxen. Mais é que hai datas que o merecen!

Unha data para a historia

Foi o 12 de abril de 1961. Ese día, desde o cosmódromo de Baikonur, situado no que na actualidade é Kazaxistán, a nave Vostok 1 iniciaba o que sería o primeiro voo espacial tripulado. No seu interior ía Iuri Gagarin, a primeira persoa en saír ao espazo exterior e realizar unha órbita completa ao redor da Terra. Na terminoloxía soviética, o primeiro cosmonauta.

O proxecto Vostok, o seguinte despois do Spútnik, tiña como obxectivo poñer en órbita naves tripuladas. A primeira foi a de Gagarin; a sexta e última, a de Valentina Tereshkova.

Iuri Gagarin naceu en 1934, nunha familia que formaba parte dunha granxa colectiva. Foi un dos máis de tres mil aspirantes para participar no programa espacial da URSS, dos que foron seleccionados dezaoito. Finalmente, foron el e German Titov (que logo tripularía a Vostok 2) os elixidos para o primeiro voo.

Gagarin finou nun accidente aéreo en marzo de 1968, cando pilotaba un avión MIG. Daquela só tiña 34 anos. Non se souberon as causas reais que provocaron o accidente ata o ano 2013, cando o goberno ruso deu a coñecer o que realmente sucedera.

É moita a documentación que podemos atopar sobre a vida de Gagarin. Dela, selecciono aquí este documental feito pola Canle Historia:

A viaxe de Gagarin

Aínda que visto desde hoxe semelle moi sinxelo, o voo de Gagarin foi un fito non só na carreira espacial, senón na historia da humanidade. Significou un gran éxito para a URSS e tivo unha enorme repercusión mundial. Daquela non se sabía nada dos efectos que a saída ao espazo podía ter nun ser humano. Consciente da súa transcendencia, Gagarin pronunciou unha breve mensaxe antes de se introducir na nave:

Queridos amigos, coñecidos e descoñecidos, os meus queridos compatriotas e toda a humanidade, nos próximos e breves minutos posiblemente unha nave espacial me leve ao distante espazo exterior do universo.
Que podo dicir nestes últimos minutos antes de partir? Toda a miña vida aparece diante de min neste único e fermoso momento. Todo o que fixen e vivín foi para isto.

Velaquí dous valiosos vídeos sobre o voo e a súa repercusión. O primeiro deles está feito en Moscova, no ano 1971, cando aínda existía a URSS. O segundo, está feito na actualidade pola canle de TV Rusia Today.

Hai dous anos, fíxose en Rusia unha película sobre a vida do cosmonauta, Gagarin, o primeiro no espazo. A ela corresponde esta secuencia onde se reproduce o lanzamento do foguete e os primeiros minutos do voo:

O legado de Gagarin

O 12 de abril do ano 2011 celebrouse en todo o mundo «A noite de Iuri«, para conmemorar os cincuenta anos da súa histórica viaxe. Esta celebración, que xa comezara uns anos antes, continúa a producirse cada ano. Ademais, a noticia que desvelaba as causas reais do accidente que causou a súa morte, contribuíu a reavivar o interese pola vida de Gagarin.

Na Rede existe un conxunto de blogs e webs que lle renden homenaxe, a Iuriesfera. Quero destacar un blog interesantísimo, La pizarra de Yuri, con exhaustivas entradas de carácter científico. Paga moito a pena ler a entrada onde narra a aterraxe de Gagarin. nun lugar case deshabitado, a mil cincocentros quilómetros do cosmódromo de Baikonur.

Existe unha interesantísima conta de Twitter, Yuri Gagarin (@yuriesfera) onde se recollen informacións de todo tipo, tanto históricas como actuais) sobre o cosmonauta soviético e a aventura espacial.

Abrir as portas

Aínda que este blog se rexe por unhas Intencións que explicitei na primeira entrada que escribín, hoxe fago unha excepción para falar dun programa de radio e reproducir un conto que escribín hai algún tempo.

Hai uns días, Javier Gallego dedicou o seu programa Carne Cruda 2.0, na cadena SER Digital, ao tema «Salir del armario en la adolescencia«. Un programa moi interesante que paga a pena escoitar, sobre unha realidade que cómpre continuar abordando pois, malia os moitos avances, aínda queda ben camiño por andar.

Este programa fíxome lembrar o conto que escribín hai xa algún tempo para un libro colectivo, 21 relatos por la educación, que publicou Ediciones SM. O conto titulábase «Abrir as portas» e abordaba o mesmo tema que o citado programa de radio.

En outubro do 2012, a asociación Gálix acordou facerme Socio de Honra, un recoñecemento moi emotivo para min. No acto que se celebrou en Vigo, agasallei as persoas asistentes cunha «edición» do meu relato; unha edición peculiar, pois para ler con xeito o texto hai que dobralo e recortalo (se alguén quere utilizalo, ten aquí o modelo).

E, aínda que xa anda por outro lugar da miña páxina web, pareceume oportuno reproducilo aquí para que sexa doadamente accesible á xente que o desexe ler.

 

ABRIR AS PORTAS

QUEN ME HABÍA DICIR que sería a nova profesora de Lingua a que me facilitase a chave para abrir as portas dunha vez? Se me atrevo, xaora, pois sei ben que non ha ser nada doado. Se cadra non chegarei a confesarllo nunca, mais recoñezo que tiña toda a razón cando, tras observar a miña expresión contrariada, se achegou a min e afirmou que me había gustar facer este exercicio.  Gustar non é o termo axeitado, habería que encontrar unha palabra máis rotunda. Ela non sabe que, se finalmente me atrevo, este pode ser o texto máis importante que escriba na miña vida.

Levo meses agardando a oportunidade de lle poñer fin a tanto silencio e a tanta covardía. Seguir como ata agora xa me resulta insoportable, son moitos meses de mentiras, na casa e no instituto. Mais tampouco non consigo evitar que me paralice o medo ante o que pode vir despois. Varias veces estiven a piques de confesárllelo a Tania e a Andrea, que quizais xa intúen a verdade. Son as miñas mellores amigas, tería que confiar nelas. Mais ata o de agora nunca me atrevín, o medo sempre acaba gañándome a partida.

Ás veces sinto nostalxia dos anos do colexio, cando era un neno coma outro calquera; cando estar coa panda era a maior felicidade, cando non me sentía diferente nin se me pasaba pola imaxinación chegar a selo algún día. Nin tan sequera lembro en que momento comecei a decatarme de que o meu camiño ía noutra dirección. Algún día terei que esforzarme e escribilo, facer un exercicio de memoria antes de que pasen os meses e se me borren os detalles daquel tempo decisivo.

Do que si estou seguro é de que foi no instituto, quizais nos meses finais de primeiro, hai xa máis de dous anos. Foi naqueles días cando me decatei de que algo novo agromaba no meu interior, de que comezaba a experimentar sensacións que nunca vivira ata daquela, de que non podía manifestalas e cumpría gardalas coma un segredo inconfesable. Que ben aprendín a disimular! Aínda hoxe me abraio de como participaba nas conversas cos outros rapaces, como trataba de imitar os comportamentos, as voces, os xestos. Comecei a falar das rapazas como obxectos de desexo, cando a persoa que de verdade desexaba estaba tan preto e nada tiña que ver coas mozas. Foi daquela cando comprendín de vez o que me ocorría; aínda que, se cadra, xa todo comezara moito antes e, sen ser eu consciente, ese saber permanecera larvado durante anos no meu interior. Tamén foi daquela cando comezou o medo, e a mentira, e o disimulo: esta dobre vida, este teatro insoportable.

 

A CHEGADA DE XAVI, ao comezo deste curso, supuxo unha revolución. Viña da cidade de A.; ao seu pai, un enxeñeiro agrícola, nomeárono director da única fábrica que temos na vila, e toda a familia se trasladou a vivir aquí. A Xavi colocárono na nosa clase, a de 4º B, e non tardou nada en se gañar as simpatías de todos. Alegre, sedutor, enxeñoso, sempre coa frase oportuna na boca. Axiña se converteu na persoa máis popular do curso, todos os profesores estaban encantados con el. E iso por non falar da reacción das rapazas, que revoaban fascinadas ao seu redor coma se fose un deses cantantes das revistas, omnipresentes en todas as súas carpetas.

Debíamos de levar algo máis dun mes de curso cando Laura, a nosa profesora de Lingua, nos propuxo unha desas actividades que a ela lle gusta chamar “especiais”. Tratábase de construír, tal era o nome do exercicio, «Un alfabeto para a miña vida». Aparentemente, algo de estrema sinxeleza: facerlle corresponder a cada letra do abecedario unha palabra que a tivese de inicial, coa condición de que estivese cargada de resonancias emotivas para nós. “Unha palabra que vos remova por dentro, tal como fai unha pedra cando a tiramos á auga dun estanque”, díxonos, despois de poñer algúns exemplos das que ela seleccionaría e de nos explicar as razóns da súa escolla. E a seguir, teriamos que elixir tres das palabras seleccionadas e explicar por que eran relevantes, por que tiñan un significado especial na nosa vida.

Cada vez que nos mandaba unha actividade dese tipo, que sempre era para facérmola fóra da aula, Laura seleccionaba despois varias persoas para leren en voz alta o que escribiran. Lembro que aquela vez foi Xavi un dos elixidos e que leu o seu alfabeto moi a modiño, coma se tivese un especial interese en que non se nos despistase ningunha das palabras que o formaban. Houbo un ruxerruxe por toda a clase ante algunhas asociacións insólitas, era inevitable, pero foi máis impresionante o silencio que se estendeu pola aula cando leu o texto onde explicaba a elección das palabras correspondentes ás letra G, I e P: gai, internet, pais. Era un texto que agora mesmo podería recitar de memoria, pois aquela mesma tarde colgouno no seu blog (daquela soubemos que levaba un blog: http://abrirasportas.blogaliza.com!) e eu, despois de imprimilo en canto cheguei á casa, pasei o resto das horas tombado na cama, léndoo unha vez e máis outra:

«Recoñecer que son gai e asumilo con naturalidade foi un dos feitos máis importantes da miña vida. Supoño que sempre o fun, mais tardei en decatarme de que as miñas preferencias sexuais non coincidían coas da maioría. Aínda tardei máis en aceptalo, nesta sociedade non é nada doado. Se o conseguín foi grazas aos meus pais e a Internet. Aínda que ficaron desconcertados cando llelo dixen, o meu pai e a miña nai ofrecéronme todo o seu apoio, amosáronme que crían de verdade na palabra liberdade e que o seu amor por min non tiña límites. E Internet, a marabillosa Rede, axudoume a descubrir que non estaba só, que había outros mozos e mozas que, coma min, seguían un camiño distinto ao da maioría. Nin mellor, nin peor: diferente.»

O texto de Xavi foi un revolución, e non só para min. A profesora, tras o silencio que seguiu á lectura, felicitouno polo traballo e pola súa valentía. Algunhas compañeiras aplaudiron, mentres os rapaces nos mirabamos uns aos outros, desconcertados, aínda que, no meu caso, as razóns fosen ben distintas. Lembro aquela clase como unha experiencia estraña: coma se alguén dese unha palmada sobre un puzzle xa ordenado, e todas as pezas saltasen polos aires. Sabiamos que se podería recompoñer máis tarde, xaora, mais o debuxo final nunca sería o mesmo.

 

E AQUÍ ESTOU AGORA, diante da oportunidade que Laura me ofrece en bandexa, tratando de vencer os meus medos, eses medos que me acompañan cada minuto de cada día. Este «Gústame / Non me gusta» é a ocasión perfecta para que eu abra tamén as portas e saia por fin deste agocho onde me refuxio. Síntome protexido nel, e mesmo cómodo, pero sei que acabará amargándome, que conseguirá destruírme se non o abandono dunha vez. Recoñezo que tamén é atractiva a excitación de se saber dono dun segredo, de fantasiar cunha identidade oculta. Ter unha vida clandestina, unha personalidade dobre, como Spiderman ou Batman. Mais non pode ser, algún día terei que lle poñer fin a este teatro.

O exercicio que Laura nos propuxo é moi interesante. Consiste só en escribir o que me gusta e o que non, definirme a través de algo tan sinxelo como enlazar unha frase detrás doutra, coma se fosen as pedras amoreadas dun milladoiro. A oportunidade de, como fixo Xavi, usar o texto para dicirlle aos outros como son. Se me atrevo, se me decido, sei que xa non haberá nunca volta atrás:

 GÚSTAME

Xogar ao baloncesto co meu equipo, os cadros de Van Gogh, pasear pola praia á noitiña, a satisfacción de aprender unha nova canción coa guitarra, xogar ao Trivial, pasear en bicicleta, as novelas de Hermann Hesse, as tortas de mazá da miña avoa, Leonardo di Caprio en Titanic, os discos dos grupos británicos dos anos sesenta que colecciona o meu pai, as cidades cosmopolitas, que me abracen cando estou triste, os días festivos, a noite das lumeiradas de San Xoán, recibir mensaxes no móbil, pasar horas en Tuenti e en Facebook, xogar ás cartas cos meus avós, contemplar as fotos de cando era pequeno, os bocadillos de xamón con tomate, ver chover a través a fiestra, as Harley Davidson, as noites estreladas, a valentía de Xavi ao declararse gai, as persoas coas que se pode falar tranquilamente, ir de acampada, ler un libro que me faga pensar, Watchmen e os outros cómics de Alan Moore, as películas de terror, a cor que collen as follas das árbores no outono, o último día de clase, o primeiro día de vacacións…

NON ME GUSTA

A coliflor, as praias ateigadas de xente, os profesores que dan mal as clases, o puré de verduras, a inxustiza e a hipocrisía que hai na sociedade, os libros de ciencia-ficción, a remolacha, o remate das vacacións, os malos tratos ás mulleres, a música techno, a xente que pretende aparentar o que non é, madrugar, os programas do corazón, tardar tanto tempo en vencer o medo a dicir que son gai, que non me pidan perdón cando me fan dano, a hipocrisía, as ditaduras, a última clase do venres, os que non che escoitan cando lles falas, suspender exames, ler por obrigación un libro que non me gusta, deitarme polas noites, erguerme polas mañás, que se me acabe a tinta do bolígrafo, quedar sen saldo no móbil, a cor laranxa, os desastres ecolóxicos, as películas de guerra, as centrais nucleares, camiñar só pola rúa, escoitar o tictac do reloxo durante a noite…

 

É A HORA DA CLASE de Lingua, Laura acaba de entrar na aula. Chegou o momento de permitir que sexa o azar quen decida: se a profesora non me elixe, só ela lerá o meu texto cando os revise. Invádenme os nervios mentres nos anuncia que imos comezar a clase lendo algúns textos da actividade que nos mandou, e que ela irá comentando o que lle parecen. Clara é a primeira que le, e despois faino Marcos; Sara é a terceira, toda a clase ri co seu texto divertido e burleiro. A profesora comenta os tres textos lidos, sinala algúns defectos, loa outros detalles. E logo engade que, como mostra, xa son suficientes; recollerá os do resto da clase e xa nolos devolverá comentados. Mais non tardan nada en xurdir varias voces pedindo que se lea algún máis. Laura acepta sen dubidalo moito, creo que a ela tamén lle divirte escoitar os nosos autorretratos. Examina a lista de clase que ten diante, percorrendo os nomes co seu dedo.

–Novoa Leal, Adrián. Tocouche, Adrián; escoitámoste.

É o meu nome. Nese intre si que me dominan os nervios, van e veñen desbocados por todas as partes do meu corpo. Sei que aínda estou a tempo de me botar atrás sen que ninguén se decate, bastará con eliminar as frases que coloquei en lugares estratéxicos. Ou podo atreverme a lelo enteiro, abrir as portas e deixar atrás todos os medos. Alá vou:

— Gústame xogar ao baloncesto co meu equipo, os cadros de Van Gogh, pasear pola praia á noitiña, a satisfacción de aprender unha nova canción coa guitarra, xogar ao Trivial, pasear en bicicleta, as novelas de Hermann Hesse, as tortas de mazá da miña avoa…

As bruxas de Roald Dahl

(A imaxe é un dos fotogramas da película The Witches, Nicholas Roeg, 1990)

As bruxas (Roald Dahl. Xerais, 2006)

Roald Dahl: un mestre

Para quen isto escribe, falar de Roald Dahl é cousa seria. Teño repetido ben de veces que o escritor galés é un dos meus mestres neste oficio da escrita. Non lle chego á altura dos xeonllos, xaora, mais Roald Dahl foi un dos autores (xa haberá ocasión de falarmos doutros, e doutras) que, nos anos oitenta, me descubriu que existía unha literatura infantil moi distinta das concepcións estereotipadas dominantes.

Cando lin ademais os seus libros considerados «para adultos», descubrín que había unha continuidade entre uns e outros (que grande, «Pracer de clérigo«!). E iso axudoume a entender que as fronteiras entre as dúas literaturas, se é que as había, eran difusas e portátiles. E que un libro infantil, se era bo, tiña que resultarlle atractivo tamén a un lector adulto. Hai na Rede traballo magníficos sobre Dahl, dos que saliento aquí esta páxina feita polo IES A Xunqueira 1 de Pontevedra.

Non preciso reivindicar aquí a obra de Roald Dahl, moi coñecida e divulgada, e máis desde a adaptación ao cine dalgún dos seus libros máis populares. Somos moitas as persoas, pequenas e grandes, que gozamos coas súas historias.

Entre os meus preferidos, están títulos como Matilda, Charlie e a fábrica de chocolate ou Boy. Relatos de infancia. Calquera deles podería ser o pretexto para falarmos de Roald Dahl neste blog. Mais tamén é certo que sinto unha especial querenza por As bruxas, unha novela que o autor escribiu en 1983 (Charlie e a fábrica de chocolate é de 1964 , e Matilda, de 1988). Un libro que lin e relín na edición de Alfaguara e que volvín ler e reler cando Edicións Xerais publicou a tradución ao galego. As dúas coas ilustracións de Quentin Blake, compañeiro de Roald Dahl en moitos dos seus libros.

Unhas bruxas mi modernas

Son moitas as virtudes desta irreverente e espléndida novela. Como afirma Blasina Cantizano, «As bruxas é unha historia intelixente, divertida e sorprendente que se move entre dous planos ben distintos: unha trama clásica de bruxas malvadas e unha historia fantástica de maxia e de acción do máis actual. (…) Dahl combina tradición e innovación nunha historia brillante, ocorrente e moi divertida que fai a ledicia de lectores de calquera idade, época ou lugar». Con todo, non podemos esquecer que tamén houbo voces que criticaban a presunta misoxinia da historia.

Da trama de As bruxas só contarei aquí o inicio; non lles quero estragar o libro ás persoas que, se cadra porque está nunha colección infantil, aínda non tiveron a fortuna de lelo.

A novela está narrada en primeira persoa. O neno protagonista, do que nunca sabemos o nome, perde os seus pais nun accidente e ten que ir vivir coa súa avoa materna, que reside en Noruega. No testamento, os pais do neno pedían que, se lles sucedía algo, a avoa e mais el marchasen a vivir na casa de Inglaterra. Así o fan, mais de camiño, para descansar uns días, paran nun hotel da vila de Bournemouth. Nese hotel, vaise celebrar a convención anual das Damas da Real Sociedade para a Prevención da Crueldade cos Nenos; en realidade, é unha tapadeira da convención de Bruxas de Inglaterra, que se propoñen acabar de vez con todos os nenos e nenas do país. Contar algo máis, xa sería estragar a lectura.

Uns personaxes inesquecibles

Unha das grandes virtudes desta novela é o conxunto de personaxes creados por Roald Dahl. A avoa do neno, que fuma puros e ten ideas sobre a vida moi pouco convencionais, destaca por riba dos outros. Un dos diálogos memorables dos moitos que contén o libro creo que é suficiente para ofrecer un bo retrato dela:
(…)
—¿En que outras cousas teño que fixarme para recoñecer unha bruxa? –preguntei eu.
—Fíxate nos buratos do nariz –dixo a miña avoa–. As bruxas teñen os buratos do nariz un pouquiño máis grandes cás persoas normais. O bordo de cada burato do nariz é rosado e curvo, coma o bordo dalgunhas cunchas mariñas.
—¿Por que teñen os buratos do nariz tan grandes? –preguntei eu.
—Para ulir mellor. Unha BRUXA VERDADEIRA ten os máis asombrosos poderes de olfacto. Mesmo pode ulir un neno que está na outra beira da rúa nunha noite negra coma a brea.
—A min non podería ulirme –dixen eu–. Acabo de bañarme…

—Claro que podería –dixo a miña avoa–. Canto máis limpo esteas máis oloroso es para unha bruxa.
—Iso non pode ser certo –dixen eu.
—Un neno completamente limpo despide o máis arrepiante fedor para unha bruxa –dixo a miña avoa–. Canto máis sucio esteas, menos ulirás.
—Pero iso non ten sentido, avoa.
—Claro que o ten –dixo a miña avoa–. Non é a sucidade o que a bruxa ole. É a ti. O olor que volve tola a unha bruxa sae da túa pel. Vén zumegando da túa pel en ondas, e esas ondas, ondas fétidas chámanlles as bruxas, van flotando polo aire e dan na bruxa coma unha labazada, xusto no nariz. E fainas bambear.
—Eh, agarda un momento, avoa…
—Non me interrompas. A cuestión é esta. Cando non te lavas durante unha semana, a túa pel está toda cuberta pola sucidade, entón está claro que as ondas fétidas que desprende a túa pel non poden saír zumegando tan forte.
—Non me volverei bañar xamais –dixen eu.
—Abonda con que non te bañes moi a miúdo –dixo a miña avoa–. Unha vez ó mes é abondo para un neno sensato.
Era en momentos coma este cando eu máis quería á miña avoa. (…)

O outro personaxe antagonista, tamén inesquecible, é a Gran Bruxa, ben máis malvada e arteira ca todas as que andan polos contos dos Grimm e por outros relatos marabillosos. E, xaora, o neno protagonista, vítima permanente dun dos sortilexios da Bruxa, pois o remate deste libro afástase moito do clásico final feliz.

Sobre este libro fíxose unha película, que en España se chamou La maldición de las brujas (The Witches, Nicholas Roeg, 1990), con Anjélica Huston interpretando a Bruxa Maior. Malia recoller ben a historia, non ten a forza corrosiva e humorística do texto de Roald Dahl. E contén algunha secuencia curiosa, como esta que nos lembra a que Einsestein rodou nas escaleiras de Odessa en O acoraizado Potemkin.

A infancia segundo Roald Dahl

«Considero que os nenos son seres semi-civilizados. Ao naceren están por civilizar, cando chegan aos 12 ou 15 anos xa se lles ensinaron modais: a non comer cos dedos, a ser limpos, a vestirse axeitadamente. Unha chea de cousas que en realidade non queren facer, que non lles gustan. Subconscientemente, os nenos odian ser civilizados. E a xente que os obriga a facer esas cousas que non lles gustan son os pais. Sobre todo a nai. Máis adiante son os pais e os mestres. Aos nenos non lles gustan estes adultos e eu uso isto en moitos dos meus libros. Trátase de deixar en ridículo os adultos, sabe vostede? É algo inofensivo mais aos nenos encántalles.»

(Booktrailer sobre As Bruxas, realizado polo alumnado dunha escola de Buenos Aires)

Chove pra que eu soñe…

(A foto inicial está tomada da web http://www.fondos7.net/)

(O verso que dá título a esta entrada é dun poema de Os Eidos, de Uxío Novoneyra)

Ben sabemos que este foi un inverno mollado. Coa chegada do Nadal, cada día semellaba que desde o Atlántico algún deus amosaba a súa querenza por un novo dioivo universal. Aínda bo foi que este marzo nos deu unha tregua, non sabemos por canto tempo.

Non é nada estraño que a nosa lingua teña unha chea de palabras para designar a chuvia. Dis que arredor de cen, se habemos crer a quen entenden disto (paga a pena escoitar este audio).

E tampouco é nada raro que na literatura de noso chova de xeito persistente, especialmente na poesía. Hai uns días, cando aínda tiñamos a auga como compañeira cotiá, ocorréuseme buscar poemas onde a chuvia tivese un papel destacado. Desbotei, xaora, os poemas onde houbese algún verso referido á chuvia (coma tal, «Chove, chove, na casa do probe / e no meu corazón tamén chove», de Celso Emilio Ferreiro), porque entón serían necesarios varios volumes para recollelos todos.

Axiña parei de buscar. Porque en pouco tempo, só cos que me viñan espontaneamente á cabeza, xa reunín os suficientes para ilustrar esta entrada. Non digo nada se chego a buscar en serio! Velaquí están algúns.

Rosalía de Castro

Comezarei pola autora que, conforme pasan os anos, parece que nos ten máis cousas que dicir, un privilexio dos clásicos, se habemos crer a Italo Calvino. Falo, home non, de Rosalía de Castro. «Como chove miudiño», o poema 32 de Cantares Gallegos pode servirnos de exemplo:

(«Como chove miudiño, na voz de Amancio Prada)

(«Como chove miudiño», na versión de a CadaCanto, no disco A Rosa d’Adina)

Manuel María e Manuel Antonio

Mais tamén temos exemplos no admirado Manuel María, que incluía en Terra Chá este poema: 

CHOIVA
Cae a auga na Chaira
soio polo gusto
de pegarlle na cara.
A Chaira sofre e cala.

Atopamos tamén poemas de chuvia en Manuel Antonio. De Sempre e máis despois, copio este díptico:

CHOVE NA CIDADE
Chove de noite na cidade
Chove de noite na Cidade Vella.
Na Cidade vella torta e sombriza
chove unha donda
cadea de eternidade.
Pra que os canos choren
por Sempre e máis Despois
chove na Cidade.

CHOVE NA ALDEA
Chove ó serán na Aldea
Chove ó serán na Aldea vella.
Na Aldea vella doída e esquencida
chove unha donda
eterna cadea.
Pra que as ponlas das árbores choren
por Sempre e máis Despois
chove na Aldea.

Uxío Novoneyra

Se reparamos na obra de Uxío Novoneyra, tan ligada ás terras frías do Courel, atopamos tantos poemas dedicados á chuvia que sería complicado reproducilos todos. Velaquí unha mostra de tres deles, do seu libro Os Eidos:

TRONOU ventou e choveo.
Bicouse a terra co ceo.
A noite que onte caíu
sólo foi pra quen’a oíu.
Ameteu o río. Ameteron as fontes
i os fontegallos dos montes.
Naz’a a auga a golfarón.
Regan os prados a cachón.

 

CHOVE no monte e nas viñas.
Envolca a auga en regueiras
i ailí onde caen as beiras
baila muiñeiras miudiñas…

 

CHOVE xunto e miudo…
Como siga unhos días este tempo
vai dar gusto
ver cubertas de mofo as penas
as paredes vellas
as ourelas dos ríos
i as presas
as estoldas dos muíños
os teitos
os castiñeiros xa sin folla
i as árbores todas.

Antonio García Teijeiro

E tamén temos nesta escolma a Antonio García Teijeiro, que xa non é que escribise poemas á chuvia. Dedicoulle ademais un libro enteiro, Chove nos versos, con ilustracións magníficas de Lázaro Enríquez. Dese libro, reproduzo este  breve poema:

A choiva peitea
as ondas do mar
con peites de escuma
e bicos de sal
e pousa os orballos
na face do mar.

 

E tamén García Lorca

Na obra de García Lorca tamén hai poemas dedicados á chuvia, como o que podemos ler aquí. Para nós teñen singular importancia os Seis poemas galegos. Deles, saliento o coñecido «Chove en Santiago», na fermosa versión de Luar na Lubre:

E poderiamos seguir…

Poderiamos seguir, xaora, non só con poesías galegas. Unha sinxela procura na Rede, descóbrenos outros fermosos textos. Coma tal, este soneto de Jorge Luis Borges:

LA LLUVIA
Bruscamente la tarde se ha aclarado
Porque ya cae la lluvia minuciosa.
Cae o cayó. La lluvia es una cosa
Que sin duda sucede en el pasado.

Quien la oye caer ha recobrado
El tiempo en que la suerte venturosa
Le reveló una flor llamada rosa
Y el curioso color del colorado.

Esta lluvia que ciega los cristales
Alegrará en perdidos arrabales
Las negras uvas de una parra en cierto

Patio que ya no existe. La mojada
Tarde me trae la voz, la voz deseada,
De mi padre que vuelve y que no ha muerto

Outros (de Pablo Neruda, de Alfonsina Storni, de Jacques Prevert, etc) podemos lelos aquí. E aínda temos algúns máis, entre eles un magnífico de Raúl González Tuñón, nestoutra páxina.

Para finalizar, unha marabilla:

E, para poñerlle o ramo a esta entrada, velaquí a fermosa canción «Chuva», de Joao Bosco e Vinícius: